jueves, 16 de marzo de 2017

MANUEL VEIGA TABOADA FÁLANOS NO SEU NOVO ARTIGO DALGÚNS ASUNTOS QUE NOS PODEN AFASTAR DA CULTURA



Unha das características máis importantes dos artigos que escribe Manuel Veiga Taboada é a súa orixinalidade. Orixinalidade que vén dada polos temas que toca e polo enfoque que dá aos mesmos.

     Ben se ve que Manuel Veiga é unha persoa cunha capacidade analítica enorme. E as súas análises son, como mínimo, moi singulares e dunha reflexión que nunca deixa de sorprender. Os temas son na súa escrita fascinantes polos diversos enfoques cos que os trata.

     Textos intelixentes que sorprenden. Textos que interesan  polo que din e polo que non din. Textos que o lectorado atento capta e que o fai sentirse gratificado diante do que le. Porque os artigos de Veiga Taboada sacoden e, ao tempo, acariñan. Porque son directos, á vez que abren novos camiños de ideas. Porque, en definitiva, están escritos dende a observación ao servizo do sentido común. Un pode discrepar do que afirma, mais sempre vai ter en conta o que le para facerse unha opinión de seu.


     Desfrutemos deste artigo de Manuel Veiga tan curioso coma lúcido.

Manuel Veiga Taboada no 1987 (Foto de Xan Carballa enviada polo autor)


Os traxes, o vocabulario e as clasificacións. Cousas que nos afastan da cultura

                                                                                                    Manuel Veiga Taboada



Un día, mentres falaba coa miña filla sobre algúns dos protagonistas da revolución francesa, detívenme e díxenlle: “Non che interesan, porque non che gusta a súa forma de vestir, verdade?”. De pronto, abriu os ollos e asentiu. Entón aproveitei para explicarlle que os radicais sans culottes popularizaran o uso do pantalón que hoxe nos parece tan normal.

     

     Ese día acertei, porque pensei en min mesmo. Eses cadros de xenerais ou de batallas, con vestimentas tan antigas, son o primeiro que ás veces nos distancia de feitos que, ben contados, poderían interesarnos.

     A ópera pode resultarnos desagradábel, a primeira vista, só porque observamos un corte de pelo estraño, unha nota demasiado sostida sen que coñezamos a razón e un ton xeral que nos parece absurdamente pomposo.

     


     Outro tanto sucede co vocabulario dos libros que chamamos clásicos. Ninguén fala así, dicimos. O mínimo que nos pode pasar é que nos resulten retóricos e mesmo incomprensíbeis.

     O 90% da historia literaria galega pode parecernos allea, simplemente porque o espazo ao que nos remite, o mundo rural, nos resulta xa descoñecido. Comprendemos mellor o termo “freeway” que o termo “guillada”. É para nós máis familiar xa unha autoestrada que unha vara acabada nun pincho, destinada a aguilloar o gando.

     Resúltanos difícil degustar algo se non comprendemos o seu contexto. E, moitas veces, o contexto é o que non nos explican. Tampouco se logra cunha introdución, por exemplo a un libro, porque en demasiadas ocasións o prologuista recorre a termos académicos aínda máis aburridos e difíciles de comprender que a historia que vén a continuación.

     Pero o contexto non só é necesario senón que é fundamental. E habería que engadir outra clave, a relación. Os feitos históricos, nos que se enmarca toda a cultura, ofrécensenos moitas veces –falo sobre todo do ensino– a través de clasificacións. O alumno encóntrase cunha lista de datos e acontecementos concretos que resulta difícil memorizar. Por que? Porque carece das claves que relacionan uns con outros. Relacionar é tamén interpretar e iso supoño que produce certo temor entre algúns dos planificadores da educación.

     Cústame comprender, por exemplo, por que os estudantes da ESO están obrigados a aprender a clasificación dos cargos administrativos do mundo medieval árabe (visir, cadí, etc.) pero en ningún lado se lles explica que esa cultura estaba nese momento máis desenvolvida que a nosa ou que, a través dela, nos chegou o tesouro da cultura grega, que aprenderán noutro capítulo, pero de modo completamente afastado.

     
Shakespeare no cinema. (Much Ado About Nothing. 1993)

     
     Eu estou a favor das adaptacións dos textos, sempre que se fagan ben, o mesmo que se pode dicir das traducións. Kenneth Branagh levou ao cine a Shakespeare e penso que foi un acerto. Trapiello, un experto en Cervantes, realizou unha boa adaptación do Quixote a unha lingua máis actual. E Baricco sintetizou unha Iliada, en prosa e sen as longas intervencións dos deuses, pero que sen embargo é capaz de achegarnos as claves de Homero e da súa época.

     
     Hai máis ou menos un século, os expertos acostumaban a laiarse de que os alumnos xa non podían ler os textos clásicos na súa lingua orixinal, o grego e o latín.

          Nunca me gustou esa queixa continua dalgúns entendidos sobre a devaluación (real ou suposta) da cultura. Creo que no fondo son persoas que se resisten ao cambio. E a vida, a historia, é cambio constante. O importante é aprender do pasado, pero nese labor creo que a sacralización descontextualizadora non axuda.