 |
| Manuel Veiga |
Nas múltiples conversas que mantemos Manuel Veiga e mais eu, a literatura e
a lectura en xeral ocupan unha porcentaxe ampla do noso tempo. É un pracer,
xaora.
Mais tamén falamos da actualidade, de
fútbol (se cadra), de educación, de política e de todo o que nos vén á mente
por unha ou varias razón. Un pracer que nos gusta cultivar.
Porén non debemos negar que todo o que se
refire aos libros, aos proxectos lectores, ao nivel literario da mocidade, ao
xeito de trasladar o fenómeno da lectura á xente, a actitude desta etc. ten
decote unha certa preferencia nos nosos faladoiros.
De aí que abuse do meu amigo instándoo a
que escriba sobre estes temas para Versos e aloumiños.
El, xenerosamente, vai agasallándonos con
textos dunha lucidez extraordinaria. Textos intelixentes que provocan reflexión. Textos que non deixan
indiferentes.
Neste intre temos dous magníficos.
Este que ides ler é o primeiro deles.
Lédeo, reflexionade e codificade no que nel se di.
“Non
me mandes ler ese libro”
Manuel Veiga Taboada
Cando
tiña dez anos, a miña filla sorprendeume un día coa seguinte frase: “Non
me mandes ler ese libro, porque teño ganas de lelo, e, se ti me mandas, xa se
me quitan”.
Entendín o que me quería dicir, porque,
en maior ou menor grado, moitas persoas sentimos iso algunha vez. Pero ela
acababa de formulalo dunha forma demasiado clara e precisa como para pasala por
alto.
Dalgún modo, esta idea alude ao
principio de pracer, formulado pola psicanálise, e que, máis ou menos, di así:
transgredir a norma produce un pracer que perdemos se abolimos a represión.
Este concepto, tamén coñecido como plus de pracer, creo que explica, en
parte, a sensación de fracaso que ás veces experimentamos despois de participar
nunha campaña de lectura.
Hai moitos anos, cando estaba na
universidade, mandáronme ler Rayuela.
Entraba como materia de exame. Lembro que “lin” a novela nunha noite, saltando,
por suposto, a maioría das páxinas. A idea superficial que logrei con esa
lectura foime suficiente para aprobar, pero na miña cabeza non quedou absolutamente
nada do libro, creo que nin sequera cheguei a coñecer a existencia dun
personaxe chamado “A Maga”.
Pero, resultou que Rayuela estaba moi de moda naquela época,
falaban dela os amigos, as revistas. E así, poucos anos despois e levado esta
vez pola curiosidade, tomei o libro de novo e gocei de cada unha das súas
páxinas. Desa lectura, recórdoo todo. Fora de excursión ao Caurel, levaba o
libro na mochila. Lembro a imaxe da Maga e de Oliveira xogando a encontrarse
casualmente polas rúas de París.
 |
| O Caurel |
A profesora que nos mandara ler Rayuela trataba, como sucede moitas
veces hoxe en día nos institutos, de recomendarnos algo que nos gustase, algo que
pululaba polo noso ambiente, pero aínda así non funcionou.
O libro que si me
gustaba
Lembro,
en cambio, que, en Primaria, cada ano e nada máis recibir os libros do novo
curso, lía de cabo a rabo o Senda, da
editorial Santillana, que recollía unha escolma de lecturas, baseada en
fragmentos de obras clásicas. Era atractivo porque contaba historias, e,
ademais, o mestre non o esixía.
Demasiadas veces, os profesores
esquecen que a literatura non é algo abstracto, senón unha representación da
vida. Por iso, creo que as campañas de lectura resultan case sempre demasiado
teóricas, falan do acto en si de ler, pero non nos fan pensar nunha
experiencia, real ou imaxinaria.
O ser humano, adolescentes por suposto incluídos,
no fondo non ten ningún interese en cumprir coa idea, ben vista socialmente, de
ler libros, nin se sente motivado polo xénero de novelas de detectives ou
piratas, nin sequera polos crimes ou tesouros en xeral, senón só por un crime
concreto e por un tesouro determinado. Así é o noso carácter.
Xa escoito esa voz ao fondo: “Pois, a min si que me interesa a novela
policial”. Iso é o que pensas, respondo, porque tes a facultade de razoar e
es capaz de presentar este asunto dunha forma teórica, pero calquera novelista
ou calquera psicólogo, dirache que non, que a ti o que che interesou foi unha
novela policial en concreto ou un detective en concreto, e buscas outra igual que
che produza a mesma ou parecida satisfacción.
Mellor que un programa,
unha cesta de cereixas
Non
son profesor, pero creo que sería útil preguntarlle a cada alumno como é a súa
vida e que é o que lle interesa e, a partir de aí, suxerirlle textos
voluntarios, ás veces só partes cortas dun libro coas que o alumno ou alumna se
poida sentir vinculado. Pode ser suficiente, como punto de partida, para
conseguir que realice unha auténtica lectura literaria que, non o esquezamos, é
aquela que proporciona pracer.
Xa sei que, na práctica, as cousas
son máis complicadas. A certas idades, un nin sequera ten claro o que lle
gusta. Demasiadas veces é a publicidade comercial a que nos guía cara o falso
sentimentalismo ou as supostas sensacións fortes. Aquí entra o papel do
profesor, tamén co seu criterio, para indagar, intuír e abrir camiños que poden
acabar sorprendéndoo a el mesmo e ao propio alumno.
Penso, en fin, que a literatura debe ir
chegando a nós por asociación libre, como as cereixas que se van enganchando
unhas a outras, máis que por un programa de lecturas.
Son inútiles, entón, os programas? Ao meu
modo de entender, os programas e as clasificacións literarias teñen un papel
parecido ao dos mapas. Son necesarios, pero ti non decides viaxar a un país porque
che gusta o seu mapa. Se queres ir a Berlín non é porque te sentes suxestionado
polo plano da cidade, aínda que é case seguro que, unha vez alí, acudas moitas
veces a internet para consultalo. É máis, será bo que o consultes, sobre a
marcha, se non queres perderte.
