No universo do jazz varias son as cantantes que acadaron
renome grazas ás súas voces únicas e ás súas interpretacións acompañadas por
algúns dos jazzmen máis importantes da historia. Estas mulleres, sen quen a historia
do jazz tería sido ben diferente, van dende Billie Holiday e Ella Fitzgerald
ata Sarah Vaughan e Carmen McRae, sen esquecer, por poñer un exemplo, a máis
actual Diana Krall. Pero unha delas fica hoxe inxustamente esquecida, a pesar
de ter sido unha das vocalistas máis anovadoras e interesantes entre as que
adicaron a súa carreira ao jazz. E non foi por falta de talento, senón, como
veremos, máis ben por mala sorte. Debido precisamente ao certo esquecemento no
que se atopa, recuperámola hoxe para a nosa nova descuberta fonográfica, pois a
calidade da obra que nos deixou ben merece ser lembrada, escoitada e gozada. O
nome desta dama do jazz é Lee Wiley.
 |
| Nos estudios radiofónicos da CBS |
Wiley está vencellada á cidade de Nova York, pero naceu en
1910 no estado de Oklahoma. Hai quen di que polas súas veas corría sangue
cherokee, pero non queda moi claro se iso é unha lenda alimentada polos
departamentos de publicidade das discográficas ou non. De calquera xeito, Wiley
comezou a cantar sendo ben nova, e durante a década dos trinta participara xa
en varias sesións xunto a algúns dos nomes máis salientables do jazz da época,
dende os irmáns Tommy e Jimmy Dorsey ata Glen Gray ou Johnny Green. Escoitando
as súas gravacións destes anos, ás veces semella que escoitamos ecos de Billie
Holiday, pero non está claro quen influíu en quen; Wiley admiraba a Lady Day,
pero sempre mencionou a Ethel Waters e Mildred Bailey como as súas principais
referencias musicais. O maior problema de Wiley foi a fraxilidade da súa saúde:
na súa etapa de máis éxito descubriu que sufría un principio de tuberculose, e
iso, nos días en que esta era aínda unha doenza incurable, fixo que tivese que
reducir as súas actividades profesionais.
 |
| Con Eddie Condon (esquerda) e Bobby Hackett (dereita) |
Pero non deixou de gravar, e cara a finais dos anos trinta
converteuse nunha pioneira do que despois sería coñecido co nome de songbook, é
dicir, un álbum adicado exclusivamente a cancións dalgún dos compositores
americanos máis importantes. Isto chegou a ser algo moi común a partir dos anos
cincuenta, especialmente trala serie de magníficos discos deste tipo que Ella
Fitzgerald gravou para Verve, pero a primeira en facelo foi Lee Wiley, que creou songbooks de Cole Porter, George Gershwin, Richard Rodgers e Lorenz
Hart, e Harold Arlen. Estes álbumes son pequenos tesouros, non só pola interpretación
chea de sensibilidade de Wiley, senón tamén pola calidade dos pequenos grupos
que a acompañan, formados, entre outros, por músicos da altura de Eddie
Condon, Bunny Berigan, Fats Waller, Joe Bushkin ou Pee Wee Russell. Todos estes
songbooks atópanse nun CD cuádruple titulado Manhattan Nights – The Complete
Golden Years Studio Sessions, que por desgraza, está agora descatalogado.
Na época dourada do elepé, os anos cincuenta e sesenta, a
discografía de Wiley vólvese moito menos prolífica, o que é unha verdadeira
mágoa. Pero todo o que gravou nestes anos é sumamente interesante,
especialmente os álbumes West of the Moon (de 1956, con fermosos arranxos de
Ralph Burns) e A Touch of the Blues (de 1957, acompañada pola orquestra do
excelente trompetista Billy Butterfield), ambos os dous imprescindibles. Todos
os discos de Wiley son interesantes, pois é unha desas raras vocalistas que
nunca fixeron unha mala gravación, pero o disco máis recomendable para quen
desexe adentrarse na súa música—e o primeiro que eu escoitei dela—é o dobre
Complete Fifties Studio Masters (Jazz Factory), que inclúe, entre outras
cousas, unhas marabillosas sesións de comezos dos cincuenta nas que está
acompañada por Bobby Hackett á corneta. O lirismo dos arranxos e a sensualidade
da voz única de Wiley son verdadeiramente engaiolantes, sobre todo nas súas
versións de clásicos coma “Manhattan”, “I’ve Got a Crush on You”, “Sugar”, “A Woman’s Intuition”, “A Ghost of a Chance”, “Any Time, Any Day, Anywhere” e
“Street of Dreams”. Ninguén canta estas pezas coma Wiley, e podo asegurarvos
que se as escoitades, ides querer atopar máis discos desta muller, que, sen
dúbida, é unha das grandes vocalistas da historia do jazz e merece maior
recoñecemento. Despois de completar o elepé A Touch of the Blues, Wiley non
gravaría máis nada en máis de dez anos, e falecería en 1975 na súa querida
cidade de Nova York.
 |
| Durante unha sesión de gravación con Max Kaminsky (esquerda) e Joe Bushkin (dereita) |
Como diciamos, Lee Wiley foi unha das grandes damas do jazz,
pero a diferenza da meirande parte das outras vocalistas (Holiday, Fitzgerald,
Vaughan e compañía), non hai vídeos dela cantando na televisión ou en concerto,
a pesar da popularidade da que gozou no seu momento. Por iso, déixovos aquí
cunha gravación do seu songbook adicado a Rodgers e Hart: a fermosa balada “Glad
to Be Unhappy”, cunha magnífica letra de Lorenz Hart na que nos di que está
feliz por sentirse triste.
ANTÓN GARCÍA-FERNÁNDEZ
