martes, 30 de diciembre de 2014

LA RUTINA ANUAL DE PAPÁ NOEL, SEGÚN RAYMOND BRIGGS

Como siempre que nos acercamos a los últimos compases del año, escuchando los villancicos interpretados por Bing Crosby o por Frank Sinatra que para mí son sinónimo de la Navidad y del frío invernal, uno echa la vista atrás y recuerda, casi sin querer, casi por sorpresa, ciertas cosas que creía ya olvidadas. Uno de estos recuerdos me lleva irremediablemente a aquellos años de infancia en los que la Navidad suponía algo casi mágico para mí, unas fechas que mi hermana, Noa, y yo esperábamos con enorme ansiedad. Y la llegada de la Navidad y de Papá Noel y de los regalos la anunciaba mi padre, todas las mañanas del 24 de diciembre, mediante la lectura de ciertos libros de temática navideña. Cada Nochebuena, mi madre trabajaba en el hospital, pero mi padre, que era profesor y escritor, estaba de vacaciones, así que Noa y yo nos encaramábamos a su cama en su habitación, y él desplegaba ante nosotros toda la magia contenida en una serie de libros navideños que, por mucho que pase el tiempo, siguen y seguirán grabados en mi memoria. Pero entre todos ellos, había uno que nos gustaba especialmente: un cómic que casi no tenía texto porque no lo necesitaba, porque los dibujos casi tenían vida propia y ocupaban el lugar que en los otros libros les correspondía a las palabras, porque realmente eran dibujos que hablaban. El libro en cuestión se titulaba simplemente Papá Noel (Father Christmas en la versión original inglesa) y era fruto del ingenio del gran ilustrador británico Raymond Briggs.


El escritor e ilustrador Raymond Briggs

      Por supuesto, en aquellos momentos ni mi hermana ni yo teníamos ni idea de quién era el tal Raymond Briggs, pero a mí al menos me parecía que tenía que tratarse de un señor indudablemente especial, pues tenía noticia de primera mano acerca de la rutina que Santa Claus seguía año tras año para llevar regalos a todos los niños del mundo en una sola noche. Nacido en Wimbledon en enero de 1934, Briggs se interesó desde temprana edad por la ilustración y decidió dedicarse profesionalmente a dicha actividad pese a que a sus padres no les hacía demasiada gracia tal elección. Si bien estudió Bellas Artes en el University College londinense, no era la pintura, sino más bien la ilustración, lo que le atraía, y pasó gran parte de la década de los años sesenta realizando todo tipo de ilustraciones para diversos libros, creando poco a poco un estilo que pronto acabaría resultando inconfundible.



     Su primer trabajo de verdadera importancia, y el que mayor éxito le granjeó fue precisamente ese Father Christmas, publicado originalmente en 1973, y que a mi hermana y a mí tanto nos gustaba y divertía. Ya en 1966, Briggs había sido galardonado con la Kate Greenaway Medal, premio otorgado al mejor ilustrador británico del año, y en 1973 se colgó de nuevo la preciada medalla, en esta segunda ocasión por su libro sobre las andanzas de Papá Noel. Tal fue el éxito de Father Christmas que el libro llegó a inspirar un corto de animación, creado en 1991, e incluso un segundo libro, Father Christmas Goes on Holiday (Papá Noel va de vacaciones), publicado en 1975, y en el que Briggs nos cuenta las delirantes dificultades con las que se enfrenta Santa Claus al tratar de pasar desapercibido entre la muchedumbre cuando decide irse de vacaciones.

     Pero en Father Christmas, el primer libro que Briggs dedicó al personaje, Papá Noel no se va precisamente de vacaciones, sino que se dispone a hacer su trabajo anual de repartidor de ilusiones, y entonces podemos verlo desde que suena su despertador la mañana del 24 de diciembre hasta que se prepara para volver a dormir durante 364 días a la mañana siguiente. Briggs nos dibuja a un Papá Noel cascarrabias y protestón, al que le gusta el licor, pero que al fin y al cabo, es un hombre bonachón y entrañable. Su palabra favorita es maldito (blooming, en el original inglés), que aplica a las propias Navidades que le obligan a desplazarse por los cuatro continentes y, en general, a cualquier cosa que le ocasione problemas o contratiempos en el transcurso de su trayecto. De niño me resultaba tremendamente divertida y curiosa la imagen de un Papá Noel a quien no le gustasen las Navidades, algo que, lejos de parecer extraño a mi mente infantil, tenía toda la lógica del mundo, ya que ése era el único día de trabajo para el hombre de las barbas y el traje rojo. Los dibujos precisos, expresivos y siempre atentos al detalle conforman un magnífico retrato de Santa Claus que todos los niños y niñas deberían conocer. Ya octogenario, Briggs vive hoy en día en Sussex, y aunque su ritmo de trabajo ha dismunuido notablemente, continúa escribiendo e ilustrando libros. Otros títulos suyos de interés son The Snowman y Fungus the Bogeyman, adaptados ambos al cine, y el primero publicado en español y catalán.



                                                   ANTÓN GARCÍA-FERNÁNDEZ

sábado, 27 de diciembre de 2014

DARDO POÉTICO (XX). PALABRA EN DARÍO JARAMILLO AGUDELO.





     Dende que caeu nas miñas mans o libro “Cantar por cantar” (Pre-Textos, 2001) de Darío Jaramillo Agudelo, cada vez que me atopo con calquera obra deste grande escritor colombiano, cólloa, folléoa e lévoa comigo definitivamente.
     
Darío Jaramillo Agudelo

      Hai xa  tempo que o descubrín (uns trece anos) e podo dicir que non me defraudou endexamais. Cada libro que aparece da súa autoría convértese para min nun motivo de satisfacción literaria.
      
     Velaquí o primeiro poema que eu lin deste poeta, pertencente ao libro antes citado, alá polo comezo deste novo século:

ENTRE el amor imposible y la presencia de la muerte
transcurre el día.
¿Se detiene el corazón o explota?
El olor de la clínica me trae las preguntas:
¿Me licuaré por dentro? ¿Me aferraré a la vida
o dejaré sereno que el fin llegue?
El amor absoluto es el amor imposible,
este feliz amor en que te invoco obsesivo
y tú ni me recuerdas.
Este amor imposible es la manera como la muerte
se apodera de mí por la mañana.

   
      E xa rematando o poemario, lía eu este pequeño poema chamado “Conjuro”:



¿POR qué no tu boca aquí,
por qué no sobre mi piel tu aliento,
por qué no adentro yo de tus abismos? 

      
Xulio García Rivas. "Paisaxe do azar" (Acrílico sobre tea de saba)
     

     Xa non deixei de continuar lendo a súa obra poética (tamén algún libro en prosa) e fun entrando en títulos tan suxestivos como “Cuadernos de música” (2008), “Aunque es de noche” (1999), “Gatos” (2005), “Del amor, del olvido”(2009), todos eles editados pola editorial valencia Pre-Textos.
      
     No ano 2013, a Editorial Visor, na coidadísima colección de poesía, “Palabra de Honor”, publicaba un magnífico libro que levaba por título “Poemas de amor”. No prólogo, un dos directores da colección e reputado poeta, Luis García Montero, afirmaba que “estes poemas están entre os máis lidos da lírica contemporánea. Falan da vida con palabras vivas e pertencen aos seres empeñados en vivir o milagre dunha contradición vencida”.

      
     

     Leamos un deses intensos poemas.


Que nadie toque este amor.
Que todos ignoren el sigilo de nuestro cielo nocturno
y el secreto sea el aire dichoso de nuestros plácidos suspiros.
Que ningún extraño contamine el sueño tuyo y el mío:
cualquier visitante es un invasor en el tibio ámbito
                                                           donde habitamos;
aquí el tiempo es agua fresca en movimiento,
                                                          apenas sutil vuelo,
y todas las gentes viven muy lejos de nuestro jardín
                                                                           alucinado,
ajenas a nuestro paraíso secreto.


     
Xulio García Rivas. Acrílico sobre tea de saba.
      
      Foi nestes días da metade de decembro, cando na miña libraría habitual atopei o último libro de Jaramillo Agudelo. Curiosamente, non é un poemario nin unha novela, nin un ensaio. Chámase “Diccionadario”(Pre-Textos, 2014) e vén sendo unha metamorfose das palabras. Serve, como di o propio autor, para consultar algúns exemplos, para perderse entre significados, para volver a el cando o mundo pareza demasiado coherente.
      
     
     Un libro orixinal, enxeñoso no que ao estirar ou acurtar palabras, ou mesturalas con outras, cando cambian unha vogal ou unha consoante…o mundo dos significados toma rumbos inagardados.

     Poñerei uns exemplos para que vexamos e gocemos con estas transformacións das palabras, aínda que o seu aspecto permaneza igual.

Xulio García Rivas

Televisón: es la misma televisión, pero más elegante.
Literadura: cama incómoda.
Trillete: moneda de mucho valor.
Monoteísta: mono que cree en Dios.
Lavartija: lagartija muy limpia.
Gallena: cruce de gallo e ballena.
Pajajáro. ave que ríe.
Lachuza: ave cortopunzante.
Resfiado: ternero a crédito.
Contraversia: debate contra los poetas.

      
     Estes son uns exemplos dun libro que en boca do autor é “un artefacto (mucho más facto que arte) que sirve para no servir, es decir, posee la sagrada utilidad de lo inútil, en este caso en términos absolutos. Aun con lo inservible, el Diccionadario acaba con el aburrimiento”.
Lendo no Festival de Poesía de Medellín

     Darío Jaramillo Agudelo (Santa Rosa de Osos. Antioquia, Colombia, 1947) é, asegúrovolo, un escritor que debemos ter en conta.

                                                                                                             ANTONIO GARCÍA TEIJEIRO

miércoles, 24 de diciembre de 2014

COÑECER "O APALPADOR", UN PERSONAXE ENTRAÑABLE.



Ilustración de Francisco Ameixeiras Sánchez

     Xa que estamos no tempo do Nadal, non está de máis que, entre Papá Noel ou Santa Claus, os Reis Magos etc. saibades un pouquiño dunha figura moi nosa, bastante descoñecida e bondadosa. 
     Estou a falar do Apalpador.
          
     Teño diante miña un conto que se chama “Antón e O Apalpador”, editado pola editorial Barafunda.
     Un conto de Nadal sinxelo e cálido que nos presenta a este xigante, carboeiro de oficio, que vive nas devesas do Courel, dos Ancares e de Trives e baixa na noite de Nadal ata as aldeas e estar preto dos nenos e nenas mentres dormen. Con moito coidado apálpalles as barrigas para ver se non pasan fame e están ben mantidos.
     Logo de lles desexar que no ano vindeiro non pasen fame , marcha deixándolles unha morea de castañas ben quentiñas e, se seportaron ben, algún xoguete de madeira.
    

     Disto trata esta entrañable historia, “ Antón e O Apalpador”, escrita por Manuel castro Lima e Mª Mar Ameixeiras Sánchez con ilustracións e deseño de Francisco Ameixeiras Sánchez.
     O libro remata cun poema, unha cantiga en realidade, que leva por título “Cantiga do Apalpador”, unha Cantiga de Amadora de Galego, recollida en Romeor do Courel por José André López Gonçâlez en 1994. Ten, ademais, uns xogos de pintar, buscar, andar por un labirinto para facer que o pequeno lector reforce máis, se cadra, o lido ou escoitado na historia.

      
     A Cantiga di así:

Vaite logo meu meniño
marcha agora para camiña
que vai vir o Apalpadore
Ilustración de Francisco Ameixeiras Sánchez
a palparche a barriguiña.

Xa chegou o día grande
día do noso Señore
xa chegou o día grande
e virá o Apalpadore.

Mañá é día de Cachela
que haberá gran nevarada
e a de vir o Apalpadore
cunha mega de castañas.

Alá por aquela cemba
mira xa ven relumbrando
o señor Apalpadore
para darvos o aguinaldo.

      
     Curioso personaxe que forma parte da nosa tradición popular e que debemos coñecer, pois enriquece un pouco máis esa serie de personaxes máxicos que transitan polo noso Nadal.

                                                                              




                                                                                      ANTONIO GARCÍA TEIJEIRO

lunes, 22 de diciembre de 2014

AS MAIMIÑAS, MAMÁ CABRA, PIRILAMPO: "SONÁRBORE" SEGUE ENFEITIZANDO.



                                        En Versos e aloumiños non cansamos de loar o labor poético-musical que, a través da sección Sonárbore, está a levar a cabo a Editorial Galaxia.

    
     O tempo falará, pois é un xuíz inapelable, da importancia que esta serie de libro-discos ten dentro da normalización da canción destinada aos rapaces e rapazas do noso país galego.

     É un gozo ben patente poder escoitar estes grupos de persoas, sensibles á palabra e á melodía, que están a desenvolver unha tarefa importantísima para achegar composicións musicais cheas de fermosura e frescor ás escolas, ás biblioecas as e, tamén, aos fogares tan necesitados de materiais desta categoría.

     Cada volta caben menos as desculpas de que non hai libros, cancións, proxectos para que gocen os cativos co galego como vehículo fundamental. Hai xa ben tempo que esas desculpas son unicamente iso, desculpas. Agora, con estes agasallos musicais xa non valen excusas que agochen o desinterese e a comodidade dos adultos.

     Parabéns a Galaxia por esa liña aberta cuns libro-discos que un agarda con impaciencia cada aparición. Isto chámase seguir facendo camiño. Seguir facendo país. Seguir contando cos nenos/as no presente, pensando no futuro.

    Ímonos ocupar hoxe de tres títulos, que nos emocionaron cando fixemos a súa escoita. Son dun nivel altísimo e a ledicia que nos produciron queremos compartila con todos vós, lectores e lectoras deste blog-revista.


     O primeiro deles, con ilustracións de Patricia Castelao, chámase Unha volta polo mundo. Son As Maimiñas as causantes de que se poida viaxar, convidándovos a facelo con elas,cruzando mares, montes e países sendo a música un transporte de luxo.
     As Maimiñas (Mai e Miña), tras presentarse e contarnos que o que máis lles gusta e cantar e bailar, deciden viaxar cantando, atravesar os Pireneos, chegar ao Tirol, visitar a muralla chinesa, ir de safari por África, moverse polo mar, cruzar o océano e chegar a América do Sur, bailar rock en Nova York e volver en avión.
     Toda esta viaxe, chea de cancións, está salferida de melodías dos lugares que visitan: mambo, tango, música oriental na China, aire tirolés etc.
     Preciosas cancións que convidan a cantar e moverse grazas ao ritmo e a unhas letras moi doadas de repetir.

      


     As outras dúas obras, magníficas, son do coñecidísimo grupo Mamá Cabra , unha, e  de Pirilampo, a outra.

    Mamá Cabra non pode faltar á súa cita co Nadal. O seu libro-disco chámase, precisamente, Estación Nadal. Con ilustracións de Kristina Sabaite, Gloria Mosquera e o seu grupo fan un traballo na súa liña ben coñecida polos moitos seguidores que xa levan á súa beira dende hai tempo.


     Con letras e música de Antón Cortizas, Susa Herrera e de Gloria crean unhas cancións cheas de vida, con onomatopeas simpáticas, cunha música apegadiza e de calidade coma no grupo é habitual.
     O libro comeza cunha carta das Mamá Cabra ás Maxestades e remata coa contestación dos Reis Magos, nunha carta entrañable.Entre ambas misivas, cantigas de Nadal, a figura do Apalpador, os dinosauros nestas festas, algunha panxoliña moi orixinal, o son das badaladas deste tempo, Melchor, Gaspar e Baltasar peiteando os camelos… En fin, un mollo de cancións que nos fan sentir a felicidade e que nos animan a vivir a música a fondo. A gaiteira Susana Seivane é unha colaboradora de luxo neste novo proxecto.


     
      E o terceiro supuxo para nós unha grata sorpresa. Pirilampo presenta o seu libro-disco chamado Lucecús, ilustrado por Federico Fernández.
     Pretenden animar a cantar ao oínte/lector; a que sumen as súas voces ás deles nun percorrido máxico e festivo que quere dar a volta á Terra, esa que nos acolle.


     Cancións que, como outros grupos, anuncian a chegada do Apalpador (que xa anda polo Courel vestido de branco). E contan moitos contos (que son contos pequeniños,/ que cando eu era un neno/ contábamos o padriño). E cántannos que ven o mundo ao revés (un elefante con plumas, / un pato con catro patas…/), que van ao mercado, que teñen un barco de papel, que o ano ten doce meses ou que nos presentan a casa do tío Nicanor.
     Son quen de arrolar un pequechiño no mar (As ondas vanse deitar / no seu berce dos cantís, / van arrolar o meu neno / que agora xa vai durmir…) Unha cantiga de berce serena que se une á emocionante  Cantiga de Pedro Chosco, unha das pezas que máis nos gustaron.
     Acordeón, piano, guitarra, frauta travesa, baixo, gaita, batería, percusión tradicional, violonchelo, saxofón, pandeireta e efectos especiais, coas voces de Xosé Lois Seixo, Andrea Seijo Ares, María Xosé Silvar-Sés, Lydia Botana e a voz infantil de Antía Seixo Varela, de nove anos, fan un conxunto fantástico que nos permite gozar da música e mover o corpo con alegría.

      



     O dito, grande iniciativa a de Galaxia coa liña Sonárbore.
     Unha auténtica delicia.
      

    


 Que non deixen de soar nas aulas, nos cuartos, nas salas de estar, nas bibliotecas etc. estas mostras artísticas que fan sentirnos moi fachendosos a aqueles que amamos os nenos e nenas e sabemos da necesidade de educar a súa sensibilidade.

                                                                                     ANTONIO GARCÍA TEIJEIRO